The young settler, Thomas, grew restless. He had come to trade with the Lakota village and was told to wait for Chief Red Fox. But the sun beat down, and the chief was nowhere to be seen. Thomas fumed, pacing by his wagon.
An elder, who had been sitting quietly outside a tipi, finally spoke. “The wind does not rush the buffalo,” he said, his voice as steady as a stone. “The moon does not hurry the tide. They simply are, and they wait.”
Just as Thomas was about to reply, the chief emerged from his tipi. He greeted Thomas with a knowing smile. “A man who cannot wait for the wisdom of the morning will never see the beauty of the sunset.” Thomas, humbled, learned that the most valuable goods are often exchanged not in haste, but with a patient heart.
The modern world is defined by an insistent, ceaseless rush. We are conditioned to seek not just efficiency but instant gratification, from the loading of a webpage to the fulfillment of personal desires. This cultural demand for immediacy, as sociologist Cherie Harder notes, “indicts our culture’s rush toward efficiency, speed, quantification, and distraction.” We are taught to seize “the moment,” but this often translates into a superficial, panicked consumption of the present, rather than a deep, meaningful engagement. It is a paradox where our desire for immediate experience prevents genuine processing, pushing us forward without ever allowing us to truly arrive.
In stark contrast to this frantic pace stands the ancient philosophy of Aristotle. For him, the highest human good, or eudaimonia, was not found in a collection of fleeting moments but in a “certain activity of soul in accord with complete virtue” (Nicomachean Ethics I.7). This flourishing, or “living well,” was a lifelong project of deliberation and thoughtful action, not a race. The goal, or telos, of an action was its end purpose—its contribution to a virtuous life—not its speed. Aristotle’s emphasis on rational contemplation and practical wisdom suggests that true progress is a slow, deliberate ascent, not a panicked scramble for immediate results.
The wisdom of the elder in the Lakota story, who equated patience with the natural order of the wind and the moon, echoes this Aristotelian perspective. True progress requires a deliberate pace, one that allows for reflection and the cultivation of wisdom. To reclaim patience is to resist the notion that every decision must be instantaneous and every result immediate. It means understanding that a meaningful life, a life of virtue and purpose, unfolds over time, and its most profound lessons are often revealed not in the flash of a moment, but in the quiet, steady rhythm of a patient heart.
But what does happen?
We rush into things, we want to have things immediately. We don’t allow ourselves and others to process. Things need to happen now. We have even crafted a completely stupid idea of “just living in the moment”. Even though we experience “the moment” quite a few miliseconds after it has actually happened.
The modern exhortation to “just live in the moment” often oversimplifies a complex psychological state, advocating for a myopic focus that can be detrimental to our long-term well-being. This perspective runs counter to a balanced approach to time. A rigid focus on the present ignores a well-documented cognitive bias known as present bias or hyperbolic discounting. Studies in behavioral economics and psychology, such as research by psychologists Shane Frederick, George Loewenstein, and Ted O’Donoghue, have shown that humans are systematically wired to overvalue immediate rewards and undervalue future ones. This can lead to a host of negative outcomes, from poor financial decisions like overspending and under-saving to detrimental health choices like procrastination on exercise or preventive care. In this way, “living in the moment” can simply become a justification for self-sabotaging impulsivity.
Furthermore, a fixation on the present can hinder the crucial human capacity for future-oriented thinking, which is essential for meaning and purpose. Research by psychologist Philip Zimbardo and colleagues on time perspective highlights that well-being is not tied to a single, dominant focus on the present. Rather, the most psychologically healthy individuals possess a “Balanced Time Perspective,” where they can flexibly draw on positive memories of the past, fully engage in the present, and plan optimistically for the future (Zimbardo & Boyd, 1999). A singular focus on the “now” can lead to a lack of long-term goals and a feeling of aimlessness, which can, paradoxically, increase anxiety and depression.
Finally, a distinction must be made between the apathetic “live for the moment” cliché and the mindful practice of present-moment awareness. True mindfulness, as practiced in therapy and meditation, is about non-judgmental observation of the present, including one’s thoughts about the past and future. It is a tool for developing mental clarity, not a command to erase the rest of one’s life. As studies have shown, mindfulness training can actually improve decision-making and self-regulation by helping individuals to create space between a momentary impulse and an action. The problem, therefore, is not with being aware of the moment, but with an ideology that dismisses the rich and necessary interplay of the past and future in crafting a meaningful life.
Ha! In your eyes fucked up new-agers!
In the traditions of the Dagara people, a person’s life purpose is understood not as a destination to be found, but as an innate “gift” that must be brought forth for the community. The greatest obstacle to this is fear, a condition that Malidoma Somé describes as a pervasive illness of the modern world. He argues that in Western society, a sense of “frightening privacy” and “lonely freedom” prevents individuals from confronting the very fears that conceal their purpose. This is a radical departure from the Dagara view, where fear is not to be avoided but to be engaged with directly, often through ritual, to unlock one’s true calling. Somé’s autobiography, Of Water and the Spirit: Ritual, Magic, and Initiation in the Life of an African Shaman, recounts how his own life’s purpose was revealed only after a harrowing initiation that forced a direct confrontation with his deepest fears.
The process of integrating one’s fears, according to Somé, is a rite of passage that brings clarity and hope. This journey requires the courage to feel “the pain of being yourself,” as authenticity often conflicts with societal expectations. By facing and moving through fear, one no longer sees it as an insurmountable barrier but as a guide to the hidden gift. This difficult process also cultivates a deep and abiding patience. It is the patience that comes from knowing what you truly want and understanding that its manifestation cannot be rushed. A person who has integrated their fears knows their purpose and can therefore wait for the right moment to act, free from the impulsive anxiety that characterizes a life lived in alienation from one’s own spirit.
So going back to the start. The western world emphasizes the “need for fear” as something natural. In ancient cultures, young people had to face their fears to lead reasonable and quality lives. Even if it hurt. Knowing yourself brings patience and calm. This is where we should all be heading. Our fears are just a signal from life – you will be transformed and never again the same. But you might at the same time finally experience happiness.
An unconditional one.
Zostało mu nakazane, by czekał na wodza Czerwonego Lisa. Słońce prażyło niemiłosiernie, a wodza nigdzie nie było widać. Thomas, zdenerwowany, krążył w kółko przy swoim wozie.
Starszy, który siedział spokojnie przed tipi, w końcu przemówił. „Wiatr nie popędza bawołu” – powiedział głosem spokojnym jak kamień. „Księżyc nie przyspiesza przypływu. One po prostu są i czekają”.
Gdy Thomas już miał coś odpowiedzieć, wódz wyszedł ze swojego tipi. Powitał Thomasa z wymownym uśmiechem. „Człowiek, który nie potrafi czekać na mądrość poranka, nigdy nie ujrzy piękna zachodu słońca”.
Ujęty pokorą Thomas nauczył się, że najcenniejsze dobra często nie są wymieniane w pośpiechu, ale z cierpliwym sercem.
Współczesny świat zdefiniowany jest przez natarczywy, nieustanny pęd. Jesteśmy uwarunkowani, by dążyć nie tylko do wydajności, ale i do natychmiastowej gratyfikacji, od ładowania się strony internetowej po spełnianie osobistych pragnień. To kulturowe zapotrzebowanie na natychmiastowość, jak zauważa socjolożka Cherie Harder, „oskarża pęd naszej kultury w kierunku wydajności, szybkości, ilościowego mierzenia i rozpraszania uwagi”. Uczymy się „chwytać chwilę”, ale często przekłada się to na powierzchowną, panikarską konsumpcję teraźniejszości, a nie na głębokie, znaczące zaangażowanie. Jest to paradoks, w którym nasze pragnienie natychmiastowego doświadczenia uniemożliwia prawdziwe jego przetwarzanie, popychając nas do przodu, ale nigdy nie pozwalając nam tak naprawdę dotrzeć do celu.
W jaskrawym kontraście do tego szalonego tempa stoi starożytna filozofia Arystotelesa. Dla niego najwyższe dobro człowieka, czyli eudaimonia, nie było odnajdywane w zbiorze ulotnych chwil, ale w „pewnej aktywności duszy zgodnej z kompletną cnotą” (Etyka nikomachejska I.7). To rozkwitanie, czyli „dobre życie”, było dożywotnim projektem opartym na rozwadze i przemyślanym działaniu, a nie wyścigiem. Cel, czyli telos, danego działania był jego końcowym przeznaczeniem – jego wkładem w cnotliwe życie – a nie jego szybkością. Arystotelesowski nacisk na racjonalną kontemplację i praktyczną mądrość sugeruje, że prawdziwy postęp jest powolnym, celowym wznoszeniem się, a nie panikarską gonitwą za natychmiastowymi wynikami.
Mądrość starszego w opowieści Lakotów, który cierpliwość utożsamiał z naturalnym porządkiem wiatru i księżyca, przypomina tę arystotelesowską perspektywę. Prawdziwy postęp wymaga celowego tempa, które pozwala na refleksję i kultywowanie mądrości. Odzyskanie cierpliwości to sprzeciwienie się poglądowi, że każda decyzja musi być natychmiastowa, a każdy wynik – błyskawiczny. Oznacza to zrozumienie, że sensowne życie, życie w cnocie i celu, rozwija się z czasem, a jego najbardziej głębokie lekcje są często ujawniane nie w mgnieniu oka, ale w cichym, stałym rytmie cierpliwego serca.
Ale co się dzieje? Pędzimy, chcemy mieć rzeczy natychmiast. Nie pozwalamy sobie ani innym na przetwarzanie. Rzeczy muszą dziać się teraz. Stworzyliśmy nawet całkowicie bezsensowny pomysł „życia chwilą”. Chociaż tak naprawdę doświadczamy „chwili” dopiero po kilku milisekundach od jej rzeczywistego zaistnienia. Współczesne nawoływanie do „życia chwilą” często upraszcza złożony stan psychologiczny, promując krótkowzroczne skupienie, które może być szkodliwe dla naszego długoterminowego dobrostanu. Ta perspektywa jest sprzeczna ze zrównoważonym podejściem do czasu. Sztywne skupienie na teraźniejszości ignoruje dobrze udokumentowane stronniczość poznawcze, znane jako stronniczość teraźniejszości lub dyskontowanie hiperboliczne.
Badania w dziedzinie ekonomii behawioralnej i psychologii, takie jak te prowadzone przez psychologów Shane’a Fredericka, George’a Loewensteina i Teda O’Donoghue, wykazały, że ludzie są systematycznie nastawieni na przecenianie natychmiastowych nagród i niedocenianie przyszłych. Może to prowadzić do szeregu negatywnych skutków, od złych decyzji finansowych, takich jak nadmierne wydawanie i niedostateczne oszczędzanie, po szkodliwe wybory zdrowotne, takie jak zwlekanie z ćwiczeniami czy opieką prewencyjną. W ten sposób „życie chwilą” może po prostu stać się usprawiedliwieniem dla samokrytycznej impulsywności. Ponadto fiksacja na teraźniejszości może utrudniać kluczową ludzką zdolność do myślenia zorientowanego na przyszłość, które jest niezbędne dla poczucia sensu i celu.
Badania psychologa Philipa Zimbardo i jego współpracowników na temat perspektywy czasowej podkreślają, że dobrostan nie jest związany z jednym, dominującym skupieniem na teraźniejszości. Raczej, najbardziej zdrowi psychicznie ludzie posiadają „Zrównoważoną Perspektywę Czasową”, w której mogą elastycznie czerpać z pozytywnych wspomnień z przeszłości, w pełni angażować się w teraźniejszość i optymistycznie planować przyszłość (Zimbardo & Boyd, 1999). Skupienie wyłącznie na „teraz” może prowadzić do braku długoterminowych celów i poczucia bezcelowości, co, paradoksalnie, może zwiększać niepokój i depresję.
Wreszcie, należy odróżnić apatyczny frazes „żyj chwilą” od uważnej praktyki świadomości obecnego momentu. Prawdziwa uważność, praktykowana w terapii i medytacji, polega na nieoceniającej obserwacji teraźniejszości, włączając w to myśli o przeszłości i przyszłości. Jest to narzędzie do rozwijania jasności umysłu, a nie nakaz wymazywania reszty swojego życia. Jak pokazują badania, trening uważności może faktycznie poprawić podejmowanie decyzji i samoregulację, pomagając jednostkom stworzyć przestrzeń między chwilowym impulsem a działaniem. Problem więc nie polega na byciu świadomym chwili, ale na ideologii, która odrzuca bogate i niezbędne wzajemne oddziaływanie przeszłości i przyszłości w tworzeniu sensownego życia.
Ha! W waszych oczach, popieprzeni new-agersi!
W tradycjach ludu Dagara, cel życia człowieka jest rozumiany nie jako cel do znalezienia, ale jako wrodzony „dar”, który musi zostać wydobyty dla społeczności. Największą przeszkodą jest strach, stan, który Malidoma Somé opisuje jako wszechobecną chorobę współczesnego świata. Twierdzi, że w społeczeństwie zachodnim poczucie „przerażającej prywatności” i „samotnej wolności” uniemożliwia jednostkom konfrontację z tymi samymi lękami, które ukrywają ich cel. Jest to radykalne odejście od poglądu Dagara, gdzie strachu nie należy unikać, ale angażować się w niego bezpośrednio, często poprzez rytuał, aby odblokować swoje prawdziwe powołanie.
Autobiografia Somé, Of Water and the Spirit: Ritual, Magic, and Initiation in the Life of an African Shaman (O wodzie i duchu: rytuał, magia i inicjacja w życiu afrykańskiego szamana), opowiada, jak cel jego własnego życia został ujawniony dopiero po bolesnej inicjacji, która wymusiła bezpośrednią konfrontację z jego najgłębszymi lękami. Proces integracji swoich lęków, według Somé, jest rytuałem przejścia, który przynosi jasność i nadzieję. Ta podróż wymaga odwagi, aby poczuć „ból bycia sobą”, ponieważ autentyczność często koliduje z oczekiwaniami społecznymi.
Stawiając czoła strachowi i przechodząc przez niego, przestaje się go postrzegać jako nieprzezwyciężalną barierę, a jako przewodnika do ukrytego daru. Ten trudny proces kultywuje również głęboką i trwałą cierpliwość. To cierpliwość, która wynika z wiedzy o tym, czego naprawdę się chce, i zrozumienia, że jego manifestacji nie da się przyspieszyć. Osoba, która zintegrowała swoje lęki, zna swój cel i dlatego może czekać na odpowiedni moment do działania, wolna od impulsywnego lęku, który charakteryzuje życie przeżywane w oderwaniu od własnego ducha.
Wracając do początku. Świat zachodni podkreśla „potrzebę strachu” jako coś naturalnego. W starożytnych kulturach młodzi ludzie musieli stawić czoła swoim lękom, aby prowadzić rozsądne i wartościowe życie. Nawet jeśli to bolało. Poznanie siebie przynosi cierpliwość i spokój. Właśnie tam powinniśmy wszyscy zmierzać. Nasze lęki są tylko sygnałem od życia – zostaniesz przemieniony i nigdy więcej nie będziesz taki sam. Ale jednocześnie możesz w końcu doświadczyć szczęścia.
Bezwarunkowego.
Gustaw Fit Blog 
Leave a comment